Mens durf te leven

Column S.F.Nar
vrijdag 24 april 2020

Cabaretier Jeroen van Merwijk werd 4 april geportretteerd in Volkskrant Magazine. Alhoewel bij het grote publiek onbekend, schreef hij prachtige liederen voor collega’s zoals Hans Dorrestijn. En plotsklaps werd hij ziek. Begin februari stuurde Van Merwijk een e-mail naar zijn vrienden, waarin stond dat zij ‘het veelzijdige genie en morele kompas dat zich nu al bijna 65 jaar Jeroen van Merwijk mag noemen binnenkort zullen moeten gaan missen.’ Bij Van Merwijk werd namelijk darmkanker vastgesteld met uitzaaiingen naar zijn lever. Hij zegt daarover: “Niks meer aan te doen. Ik heb me er verder niet echt in verdiept, want het boeit me niet zo. Ik heb mijn doodvonnis heel makkelijk aanvaard.”

Van Merwijk bedacht nog niet zo lang geleden een tv-serie over een rusthuis voor terminale cabaretiers met de naam Hospice Pisuisse. Pisuisse was namelijk de eerste cabaretier in Nederland. Hij zong het lied Mensch durf te leven. Dat werd nu Mensch durf te sterven. Niemand wilde het echter hebben.

Aan deze passages over Jeroen van Merwijk moest ik denken, toen steeds duidelijker werd dat in verpleeg- en verzorgingshuizen het coronavirus verschrikkelijk tekeer was gegaan. Als straks de ware dodenbalans wordt opgemaakt, zal waarschijnlijk blijken dat er naar verhouding veel meer ouderen aan dit virus zijn gestorven in verpleeg- en verzorgingshuizen dan in ziekenhuizen en op de ic’s. Mede door te lang een chronisch tekort aan beschermingsmiddelen voor het zorgpersoneel en fundamenteel gebrek aan testmateriaal. Deels zeker door verwijtbaar handelen of nalaten. Tegen ons kabinet zeg ik dan ook: ‘Maak als de wiedeweerga een plan voor productie van vaccins, geneesmiddelen en beschermingsmiddelen in eigen land en de Europese Unie. Nu zijn we te veel afhankelijk van China en India. ‘Vaak stierven deze kwetsbare ouderen zonder dat hun meest dierbaren nabij mochten zijn. Hartverscheurende taferelen met daarna ook eens slechts een mini afscheid bij de uitvaart in het bijzijn van maximaal 30 personen.

Midden in deze crisis valt me het volgende op. Het ooit normale is bijzonder geworden, maar ook is het bijzondere nu al normaal geworden. Juist nu wordt van ons allen veel creativiteit geëist. Een eigenschap die uitstekend van pas komt, zeker in deze tijden, waar gevraagd wordt om creatief, flexibel, innovatief en inspirerend leiderschap. Vooral van het kabinet, het OMT en het RIVM.

Wel komt er steeds meer kritiek op het beleid van kabinet. Het kabinet heeft de coronamaatregelen juridisch vormgegeven in regionale noodverordeningen. Premier Rutte noemt die maatregelen ‘passend in een volwassen democratie.’ Volgens experts, zoals de pas gepromoveerde jurist Manon Julicher, maken de voorzitters van de veiligheidsregio’s op grote schaal inbreuk op grondrechten, zoals vrijheid van godsdienst, vrijheid van onderwijs en bewegingsvrijheid, terwijl ze daar niet bevoegd toe zijn. Kerkdiensten kunnen niet doorgaan of vinden alleen digitaal plaats. Gelovigen kunnen niet bij elkaar komen om hun geloof te belijden. Beperking van de bewegingsvrijheid lijkt me evident: er geldt een samenscholingsverbod waardoor veel openbare gelegenheden gesloten zijn en je niet met meer dan drie mensen bij elkaar mag staan en afstand moet houden. Verder mogen leerlingen niet meer naar school en zijn er geen eindexamens meer. Deze maatregelen zijn misschien nodig, maar leveren wel een inperking van grondrechten op. Verder is er te weinig democratische verantwoordelijkheid voor de gekozen maatregelen. De gemeenteraden in die veiligheidsregio’s komen, op de grootste na, niet meer aan bod.

Toch is kritiek uiten, zeker met de wijsheden van nu, ook makkelijk. Zie hoe sommige leden van de Tweede Kamer vanuit vooral politieke motieven te keer gaan tegen kabinetsbesluiten en het onmogelijke eisen. Bijna de gehele wereld heeft zich laten verrassen door dit virus. Dan past vertrouwen in onze wetenschappers en politieke leiders naast volgzaamheid. Maar bovenal mildheid en relativering, ook naar jouw medemens en vooral jezelf. Mens durf te leven, zeker tijdens deze crisis. Ook al duurt deze lang, het einde van de tunnel komt beslist weer in zicht. Leef je uit in andere zaken zoals dromen. Want Michel Foucault heeft gelijk als hij stelt: “De droom is de drager van de diepste menselijke betekenissen doordat hij de oorspronkelijke vrijheid van de mens aan het licht brengt.”

S.F. Nar