Rijzend Water

Column S.F.Nar
vrijdag 25 oktober 2019

Deze maand bezocht ik in aangenaam gezelschap de hoogst actuele, visueel schitterend vorm gegeven en zeer relevante tentoonstelling ‘Rijzend Water’ in het Scheepvaartmuseum te Amsterdam. Daarin laat fotojournalist en filmmaker Kadir van Lohuizen, geboren in 1963, de wereldwijde impact zien van de klimaatcrisis en de stijgende zeespiegel. Zondagavond 20 oktober jl. was op NPO 2 deel 1 te zien van de vierdelige serie ‘Na ons de zondvloed’ van deze meervoudige winnaar van World Press Photoprijzen en van de Zilveren Camera. Samen met zijn collega Yuri Kozyrev uit Rusland, met wie hij eveneens het fotoagentschap NOOR oprichtte, werkt Van Lohuizen aan de foto- en filmreportage ‘Arctic: New Frontier.’

De laatste jaren waren beiden regelmatig in het Noordpoolgebied en zagen hoe snel de veranderingen daar gaan. De klimaatverandering heeft verbijsterende gevolgen en is aldaar veel zichtbaarder dan elders op de wereld. Zo komen er nieuwe zeeroutes vrij en er liggen grote voorraden olie en gas. Doch ook de impact op de manier van leven van lokale gemeenschappen, die leven van jacht op zee, is immens. En wat blijkt steeds: mensen zitten niet te wachten op journalisten. Dit geldt met name voor de mijnbouw en de olie- en gasindustrie. Doch ook voor het leger, zij het minder. In het hoge noorden dreigt zelfs een soort wapenwedloop.

Een zich voortdurend opdringende vraag is: van wie is de Noordpool nu eigenlijk? Daar zijn afspraken over, maar het is niet zoals bij Antarctica een natuurgebied van land met ijs daarop, met slechts een paar wetenschappers. Het is vooral ijs. Als de voorspellingen juist zijn, dan is er in 2030 ’s zomers geen ijs meer. De witte plek boven op de wereldbol gaat verdwijnen. Het ijs was een soort onneembare barrière en als die weg is, liggen die landen toch ineens heel dicht bij elkaar. Kijk in de Grote Bosatlas en zie, als ‘s zomers de Noordelijke IJszee is gesmolten, hoe dicht Rusland, Noord Scandinavië, Groenland, Canada en Alaska (USA) bij elkaar liggen. Er zijn internatonale regels voor territoriale wateren, maar die worden in de Arctic met voeten getreden. Rusland heeft onder het ijs een vlag neergezet als claim. Maar ook de andere landen doen dat. En ook opmerkelijk: de Russen lopen ver vooruit met 60 ijsbrekers in het gebied tegenover de USA en Canada slechts een 10-tal, die alle aan vervanging toe zijn. De Russische Artctic is al ontwikkeld in de tijd van de USSR, want het was voor hen de toegang tot de zee. Met volop infrastructuur, havens en grote steden. In Canada en Alaska is er wildernis, op de diepzeehaven Anchorage na. Zelfs China noemt zichzelf sub-arctic, een volkomen nieuw woord. Dit houdt in dat het land belang heeft bij het gebied. China heeft er namelijk alle baat bij als de noordelijke route open gaat. Ze varen daar ook al rond met ijsbrekers. Want een schip dat van Rotterdam naar Sjanghai vaart via het noorden bespaart 16 dagen reistijd.

De voorspelling is dus dat er over ruim 10 jaar ’s zomers geen ijs meer is op de Noordpool.. Dat is de laatste jaren ongelooflijk snel gegaan. De Noordpool zelf bestaat uit multi-year ice, waarvan de bovenlaag in de zomer smolt en in de winter weer vastvroor. Maar dat meerjaren ijs is bijna helemaal verdwenen. Het is relatief heel erg dun en er is nu al niet veel meer over van de bevroren Noordpool. Er is zelfs al diverse keren met een ijsbreker naar de magnetische Noordpool gevaren. Een eeuw geleden volstrekt ondenkbaar. Niet veel mensen beseffen hoeveel impact het gaat hebben als de Noordpool smelt. Daar kun en mag je niet lichtzinnig over doen. Het is namelijk onze airconditioning. Het witte ijs reflecteert het zonlicht. Op het moment dat dit verdwijnt, warmt alles nog sneller op, dat rolt door en heeft effect op elkaar.

De tentoonstelling ‘Rijzend Water,‘ een meedogenloze waarschuwing voor de onomkeerbare gevolgen van de stijgende zeespiegel, dankzij de klimaatcrisis, tot zeker in Nederland toe, is nog te zien tot en met 10 mei 2020.

S.F. Nar