Wie van de Drie?

Column S.F.Nar
zaterdag 14 september 2019

Vooral dagbladen, doch ook nieuwsrubrieken op de tv besteedden de afgelopen septemberdagen de nodige aandacht aan een mogelijke titanenstrijd om het lijsttrekkerschap van het CDA voor de verkiezing van de Tweede Kamer, die in beginsel plaatsvindt op 17 maart 2021. Nog 1,5 jaar te gaan. De laatste lijsttrekker Sybrand Buma (Workum 1965, Hervormd) vertrok per 26 augustus jl. naar Leeuwarden, om daar burgemeester te worden en zo in de bestuurlijke voetsporen van zijn vader te treden. Buma was Tweede Kamerlid van 2002 tot 2019. Fractievoorzitter van 2010 tot 2019. Partijleider was de Fries van eind juni 2012 tot en met mei 2019. Buma zorgde als partijleider voor rust, eenheid en stabiliteit. Maar was ook omstreden vanwege zijn rechts, behoorlijk behoudend en wat saai imago, dat zeker jeugdige kiezers beneden de 40 niet aansprak. In de kamer is hij opgevolgd door Pieter Heerma (41), agnost en niet kerkganger. Heerma is de zoon van oud staatssecretaris en fractievoorzitter Enneüs Heerma. Hij ziet zichzelf als iemand die het CDA-schip moet leiden naar de volgende verkiezingen. Hij zal dus als tussenpaus fungeren. “Ik sta hier niet met een gevoel van ambitie, maar een gevoel van plichtsbesef.”

Als drie mogelijke, nu bekende kandidaten om Buma als lijsttrekker op te volgen staan al dan niet poppelend en trappelend van hoog ongeduld in de startblokken: Hugo de Jonge ( vicepremier en minister van Volksgezondheid, 41, Protestants), Wopke Hoekstra (minister van Financiën, 43, Vrijzinnig Protestants) en Mona Keijzer (staatssecretaris van Economisch Zaken en Klimaat, 50, Rooms Katholiek). Zei recentelijk: “Vrouwen geen CDA- lijsttrekker? Hou toch op!” Drie kroonprinsen dus.

De media willen er nu al het liefst een uiterst zinderende tweestrijd van maken tussen De Jonge en Hoekstra. Keijzer maakt in hun ogen geen (schijn van) kans. En dat is natuurlijk nog maar de vraag.

Vanuit mijn kant wat inleidende opmerkingen bij dit hoogst actuele onderwerp. Ik ben niet bevooroordeeld en probeer een aantal zaken, die in mijn ogen relevant zijn, te duiden. Alle drie zijn geboren en wonen ten noorden van de grote rivieren en slechts Keijzer is Rooms Katholiek. Alhoewel religie ook binnen het CDA niet meer een absolute hoofdrol speelt, is de bloedgroepenstrijd nog altijd aanwezig op de achtergrond tussen de drie vroegere partijen waaruit het CDA in 1980 is voortgekomen: KVP, ARP en CHU. Daarbij was de KVP een echte volkspartij, christendemocratisch, sociaal conservatief, sterk in de RK regio’s met leiders als Romme, De Quay, Cals, de Jong, Schmelzer en Andriessen; de ARP: scherp in de leer, eerst liberaal, later sociaal, partij van de middenstanders, boeren, lagere ambtenaren en arbeiders. Bekende voortrekkers waren Biesheuvel en Aantjes; de CHU: duidelijk centrum rechts, traditioneel conservatief met als grote persoonlijkheden De Geer, Beernink, Lieftinck en Kruisinga.

Wat leeftijd betreft zijn De Jonge en Hoekstra in het voordeel. Vroege veertigers. Het CDA is wervend onder oudere keizers, vooral boven de 50, maar spreekt jongeren duidelijk minder aan. De Jonge lijkt wat dit laatste betreft in het voordeel vanwege zijn jeugdig uiterlijk, zijn vlotte kleding en dan in het bijzonder zijn altijd opvallend schoeisel. Wat links van het midden. Oogt nogal gladjes. De vraag is of Mona Keijzer extra wervend is onder vooral vrouwen.

Het CDA wil de VVD weer naar de kroon steken en dat kan alleen als je een premierwaardige kandidaat hebt. Een staatsman met duidelijke visie op Nederland, Europa en de snel veranderende wereld, die ook warm kan verbinden. Meer generalist dan specialist. Qua statuur lijkt Hoekstra op dit moment de meest aangewezene om Rutte op te volgen als eerste man van ons land. Komt nog wat stijfjes over. Te rechts, waar overbevolking heerst?

Alle drie bespelen zij nu al volop de media middels interviews, lezingen en optredens om zo binnen het CDA aanzien te verwerven, het CDA electoraat te bespelen met al dan niet nieuwe ideeën, maar ook om wervend te zijn voor nieuwe kiezers, zeker ook jongeren.

De CDA bestuur en de partijtop onderzoeken grondig, zowel binnen als buiten de partij, met welke van deze drie kroonprinsen het CDA de grootste kans maakt op electoraal en politiek bestuurlijk succes. En zal dan waarschijnlijk komen met één kandidaat. Een twee- of driestrijd wenst het bestuur niet. Daaraan zijn (te) grote afbreukrisico’s verbonden.

Maak zelf een afweging of inschatting zou ik zeggen. Over een jaar is er beslist veel meer duidelijkheid over Wie van de Drie de stevige strijd zal aangaan met andere lijsttrekkers.

S.F. Nar