Duncan in een neoliberale wereld

Column S.F.Nar
vrijdag 24 mei 2019

De een jaar geleden nog volstrekt onbekende Duncan werd in de twee uur tijd van 23.15 uur zaterdag 18 mei naar 01.15 uur zondag 19 mei ineens een heilige held van Nederland, die Europa had veroverd met zijn prachtig en emotioneel gezongen Arcade. Het Europese volk was zelfs nog meer onder de indruk dan de professionals van de jury.

“ A broken heart is all that's left
I'm still fixing all the cracks
Lost a couple of pieces when
I carried it, carried it, carried it home
I'm afraid of all I am
My mind feels like a foreign land
Silence ringing inside my head
Please, carry me, carry me, carry me home ”

Een opeens was het Eurovisie Songfestival weer een topfestival. En geen uiterst commercieel en cultureel, muzikaal en vocaal gezien laag niveau festival, dat via een steenrijke Canadese, Israëlische zakenman zelfs 1,2 miljoen euro neertelde voor een zwak zingende, zielige, zestig jarige Madonna met “Like a little prayer” en “Future.”

Nog dezelfde derde zondag van mei barstte in ons land een stevige strijd los tussen diverse steden die dit Europees Zangfestival in 2020 dolgraag naar hun stad willen halen. Van in het westen liggende steden als Amsterdam, Den Haag en Rotterdam, met tussenzee gelegen naast het Brexiteiland, tot de perifere, maar dichter bij het vaste land van Europa gelegen, stedelijke agglomeraties van Zwolle, Arnhem, een van de Grote Vier van Brabant en Maastricht. Wel zo’n 30 miljoen neertellen als het kan. Wellicht dat na de verkiezingen voor het Europees Parlement van 23 en 26 mei de subsidiebijdrage uit Brussel nog wat hoger kan worden dan de slordige 5 miljoen van nu via EBU (European Broadcasting Union).

Hoogste tijd voor ernstiger stof dan brood en spelen. Ik lees in het boekje “Groter Denken, kleiner doen” van Herman Tjeenk Willink. Nederland is geen waardegemeenschap meer, maar een pseudobedrijf, de BV Nederland, dat sinds jaar en dag slechts gestuurd wordt door bezuinigingsoverwegingen. En zo gaat Willink gedreven verder: De Nederlandse samenleving heeft na de ineenstorting van de verzuiling geen vervangend normen- en waardesysteem gevonden. Vrijwel iedereen was blij dat de verzuiling verdween, maar ongemerkt hebben we het kind met het badwater weggegooid. De zuilen boden een traditioneel huis, een eigen veilige plek in de samenleving. Ze waren bovendien functioneel verbonden met het traditioneel vrij zwakke Nederlandse overheidsapparaat. We zitten nu met de volstrekt normatieve leegte van het neoliberalisme met zijn kale economische logica. Van soms beperkende bescherming naar een vrij, maar kil en eenzaam klimaat van ieder voor zich. Alle sociale arrangementen dienen nu vermarkt te worden. Want dat zou gecombineerd worden met een kleine, slagvaardige overheid. Vanuit die gedachte moest eindeloos bezuinigd en gereorganiseerd worden. Solide organisaties in zorg en sociale zekerheid gingen in de steigers en verloren het vertrouwen van de burgers. En de grootse belofte van dit immense project was dat de burgers veel meer vrijheid en ruimte zouden krijgen. Het tegendeel is het geval gebleken: de kosten zijn hoger geworden en de dienstverlening minder.

Ik ben het dan ook zeker eens met hoogleraar en wat stijve CDA-ideoloog Ernst Hirsch Ballin, voormalig minister van Justitie, met in zijn kielzog bijzonder hoogleraar geschiedenis, Europa- en VS-kenner naast PvdA-man en knorrepot Maarten van Rossum, die het volgende beweren. De gemeenschapszin in Nederland kalft af. Neoliberale modellen beheersen de economie en de politiek, waardoor alles een wedstrijd is. Europa heeft niet alleen als economisch project, maar ook als sociaal project aan geloofwaardigheid verloren. Daardoor konden populistische profeten opstaan zoals in ons land Wilders en Baudet. Maar populistische leiders scheppen een fictief nationaal verleden, een uitgevonden geïdealiseerde samenleving. Zij nemen vooral krachtige eenduidige standpunten in over dat wat ze allemaal afwijzen. Ze bouwen niet op, maar rekenen af op grond van verheerlijking van een bedacht verleden. Ze zetten de tijdsdimensie op z’n kop.

Hopelijk kan Duncan zijn eigen weg vinden in dit neoliberale Nederland en Europa.