Rechts versus Links

Column S.F.Nar
vrijdag 15 februari 2019

Deze week ontving ik nummer 1 van jaargang 12 (februari-april 2019) van het blad Maarten! Natuurlijk bedoel ik dan het vier keer per jaar verschijnende blad van de beroemdste en meeste eigenwijze Maarten van Nederland: Maarten van Rossem(75), historicus met specialismen als de USA, Europa en Nederland, presentator, al dan niet samen met zus Sis en broer Vincent, schrijver en voormalig hoogleraar te Utrecht. In dit nieuwste nummer een hoog interessant artikel genaamd “De overwinning van links” ontsproten aan het brein van Bart de Koning, onderzoeksjournalist en schrijver, dat me inspireerde tot deze column.

Reeds in de zomer van 2015 voorspelde Michael Moore, een progressieve filmmaker uit de USA, dat Donald Trump dé kandidaat voor de Republikeinen zou worden. In de zomer van 2016 scherpte hij deze voorspelling nog verder aan: Trump zou zelfs de Amerikaanse president worden vanwege zijn grote aantrekkingskracht op rechtse kiezers. Trump kon dan wel een seksistische, racistische en corrupte idioot met vreemd haar zijn, op rechtse, conservatieve kiezers zou hij meer invloed hebben dan de aanmerkelijk progressievere Democratische kandidaat Hillary Clinton. Moore wilde waarschuwen, maar had toen ook een positieve boodschap voor zijn land: het gaat beter dan vroeger, links heeft de culturele oorlogen gewonnen. Hij gaf een lange opsomming van progressieve overwinningen: gelijke rechten en loon voor vrouwen, homo’s mogen trouwen, betere milieuwetgeving, strengere wapenwetten, legale marihuana en abortus. “Er heeft een enorme verschuiving plaatsgevonden, ” aldus Moore.

Toch lijkt het vreemd om juist in deze tijd te stellen dat progressieve standpunten aan de winnende hand zijn. Niet alleen in de VS, maar ook in Europa, klinkt de vaak holle retoriek van rechtse populisten als Trump, Orban, Wilders en Baudet krachtiger dan ooit. Als ze niet aan de macht zijn, bepalen ze in ieder geval de toon van diverse debatten. Maar zeker over wat langere termijn gezien heeft Links de afgelopen eeuwen de grote maatschappelijke debatten gewonnen van Rechts. Absolute vorsten maakten plaats voor democratie met ook kiesrecht, eerst voor mannen uit de hogere kringen, daarna voor alle mannen en vervolgens ook voor vrouwen. Burgers kregen vrijheid van meningsuiting en mochten de machthebbers bekritiseren. Afschaffing van de slavernij, koloniën maakten zich los van hun moederstaten. Er kwam een verzorgingsstaat. Stakingsrecht. Een wettelijk minimumloon. Abortus en euthanasie zijn legaal. Er zijn milieuwetten en er komen vergaande klimaatwetten. Vrouwen zijn in Nederland sinds 1956 handelingsbekwaam. Tot 1957 kon een man in de VS zich volgens de wet niet schuldig maken aan verkrachting als hij seks had met zijn echtgenote , zelfs niet als hij geweld gebruikte en het tegen haar wil was. Allemaal grotendeels triomfen van progressieven.

Conservatieven hebben de neiging om voor verloren zaken te strijden. Wel is het knap dat ze vervolgens hun nederlagen absorberen, er niet meer over praten en vaak zelfs ombuigen tot een voordeel. Denk aan de VVD en het homohuwelijk standpunt. Pragmatisten worden de rechtse politici vaak genoemd.

Conservatieven verliezen dan misschien vaak de immateriële discussies, doch de belangrijkste materiële discussie hebben ze overduidelijk wel gewonnen: het neoliberale vrijmarktdenken als dominante economische ideologie. Denk aan de belastingvoordelen voor multinationals, een klasse van superrijken, de toegenomen inkomensongelijkheid en de publieke sector die al jaren in de hoek zit waar flinke klappen vallen. Waarschijnlijk is dit beeld sterker in de USA dan in Europa, waar tegenkrachten uit progressieve kringen eerder opstaan. Heel benieuwd naar de in Nederland weer oplaaiende discussie over het legaliseren van soft en hard drugs naast verdere bezuinigingen op gevangenissen. Progressieven denken vaak rationeler en hebben de wetenschap meestal aan hun kant. Maar de conservatieven incasseren een nederlaag bijna altijd in stilte en gaan snel over tot de orde van de dag. Rechts versus Links blijft zeker over langere tijd gezien een immens debatgevecht Links wint meestal, maar Rechts regeert vaker.

S.F. Nar