Vernieuwde tentoonstelling Oorlogsmuseum Overloon

Geplaatst op: woensdag 21 september 2016

Een oorlog vol dilemma’s
Het Oorlogsmuseum Overloon bestaat 70 jaar. Speciaal hiervoor is de vaste tentoonstelling drastisch vernieuwd. Die behoort vanaf nu weer tot de modernste van Nederland. Onder de titel “Nederland in de Tweede Wereldoorlog” komen acht hoofdpersonen aan het woord. En de bezoeker maakt van dichtbij mee tegen welke problemen die acht destijds aanliepen.

Zo komen bezoekers in aanraking met alle belangrijke thema’s uit die jaren. Van mobilisatie tot bevrijding, en van uitwijken tot overleven. Bekende maar ook minder bekende hoofdpersonen spreken het publiek toe, zoals bijvoorbeeld het Joodse meisje Hélène Egger, die iedereen om haar heen ziet wegvallen, en Gerrit Jan van der Veen.

Gerrit Jan, getrouwd en vader van twee dochters, is beeldhouwer. Maar de Duitsers tasten zijn vrijheid als kunstenaar aan en hij kan niet tegen onrecht. In 1941 leidt hij een actiegroep tegen de Kultuurkamer – het instituut dat bepaalt dat kunstenaars alleen nog maar door de Duitse bezetter goedgekeurde kunst mogen maken – en helpt hij kunstenaars die weigeren lid te worden van dit instituut. Ook is hij redacteur van het verzetsblad de Vrije Kunstenaar. Maar hij wil méér doen.

Hij zet de Persoonsbewijzencentrale op, om tienduizenden valse identiteitsdocumenten te maken. Dat loopt echter in de gaten. Hij moet onderduiken en zijn vrouw en kinderen achterlaten. Toch gaat hij door met zijn illegale activiteiten.

In 1944 schrijft hij het gedicht Wat doe jij? dat niet mis te verstaan als volgt begint: "Wat doe jij, nu je land wordt getrapt en geknecht, Nu het bloedt uit ontelbare wonden. Wat doe jij, nu je volk wordt ontmand en ontrecht, Door de zwarte en feldgraue honden?"

Hij spoort zijn landgenoten dus aan om op te staan tegen de bezetter en neemt ook zelf met zijn groep steeds grotere risico's. Dat gaat zelfs zover dat ze een aanslag plegen op de bevolkingsadministratie van de Gemeente Amsterdam. De boel vliegt in brand maar ze worden verraden en krijgen de Duitsers achter zich aan. Gerrit Jan ontkomt, maar zijn vrienden worden gevangen gezet. Hij vindt die gedachte ondraaglijk en beraamt een plan om zijn vrienden uit de gevangenis te bevrijden. Zijn vrienden proberen hem dat plan uit zijn hoofd te praten.

Op dit punt is de vraag aan de museumbezoekers wat zij zouden doen in zo’n situatie. Dat gaat via een interactief vraag- en antwoordspel zodat ze ook kunnen zien hoe andere bezoekers op die vraag geantwoord hebben.

Met Gerrit Jan loopt het slecht af. Het plan om zijn vrienden te bevrijden loopt helemaal fout en hij raakt gewond in het vuurgevecht met de bewakers. Hij raakt verlamd, wordt twee weken later opgepakt en uiteindelijk geëxecuteerd. Na de oorlog wordt hij herdacht als een van de grootste verzetshelden. Maar zijn jongste zoon heeft hij nooit leren kennen. Dat is de van D66 bekende Gerrit Jan Wolffensperger, die in de tentoonstelling ook nog even aan het woord komt.

Zo zijn er zeven personen die elk hun eigen verhaal hebben, hun eigen keuzes moeten maken. En bezoekers kunnen in hun schoenen staan.

En dan is er nog dat ene andere verhaal. Want uiteindelijk deed een groot deel van de bevolking tijdens die oorlog wat ieder normaal mens wilde doen, namelijk van dag tot dag leven en ervoor zorgen dat je met zijn allen het einde haalt. Het verhaal van het dagelijks leven, de verbazing over de nieuwe Duitse maatregelen en het ongeloof over de Jodenvervolging komen terug in het dagboek van Arnolda Huizinga-Sannes, ‘gewoon’ een getrouwde vrouw in Den Haag. Zij hield precies bij wat er gebeurde. Haar verhaal is de spiegel van het gewone leven en voor de bezoekers een continu houvast bij het bezoek aan de tentoonstelling.

Museumbezoekers krijgen in “Nederland in de Tweede Wereldoorlog” dus vanuit verschillende invalshoeken te zien hoe de oorlog ingreep in het leven van de bevolking. En keer op keer kunnen ze zelf meedenken, vragen stellen en zien hoe andere mensen reageerden op de dilemma’s in de tentoonstelling.

De tentoonstelling is vanaf 2 oktober om half twee in de middag te bezoeken. Die middag is het museum gratis toegankelijk voor iedereen. 

Onze nieuwe tentoonstelling is vanaf 2 oktober 2016 open!